Makato Ya Mishahara Tanzania: Mapato, Katika Tanzania, mishahara inakatwa kodi mbalimbali ambazo zinaathiri mapato halisi ya wafanyakazi. Makato haya yanajumuisha kodi ya mapato (PAYE), michango ya hifadhi ya jamii, na makato mengine yanayohusiana na ajira. Makala hii itachambua kwa kina makato haya na jinsi yanavyoathiri mapato ya wafanyakazi nchini Tanzania.
Kodi ya Mapato (PAYE)
Kodi ya mapato inayotokana na ajira (PAYE) ni kodi inayokatwa moja kwa moja kutoka kwenye mishahara ya wafanyakazi kabla ya kulipwa. Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) inasimamia ukusanyaji wa kodi hii. Kiwango cha kodi ya PAYE kinategemea kiwango cha mapato ya mfanyakazi. Jedwali lifuatalo linaonyesha viwango vya kodi ya PAYE kwa Tanzania Bara na Zanzibar:
| Kiwango cha Mapato (TZS) | Kiwango cha Kodi (%) |
|---|---|
| 0 – 270,000 | 0% |
| 270,001 – 520,000 | 9% |
| 520,001 – 760,000 | 20% |
| 760,001 – 1,000,000 | 25% |
| Zaidi ya 1,000,000 | 30% |
Michango ya Hifadhi ya Jamii
Wafanyakazi na waajiri wanatakiwa kuchangia kwenye mifuko ya hifadhi ya jamii kama vile NSSF (National Social Security Fund) na PSSSF (Public Service Social Security Fund). Michango hii ni muhimu kwa ajili ya pensheni na mafao mengine ya kijamii. Kiwango cha michango hii ni kama ifuatavyo:
- Mfanyakazi: 10% ya mshahara wa msingi
- Mwajiri: 10% ya mshahara wa msingi
Makato Mengine
Mbali na PAYE na michango ya hifadhi ya jamii, kuna makato mengine yanayoweza kuathiri mapato ya mfanyakazi. Haya yanaweza kujumuisha:
- Bima ya Afya: Waajiri wengi hutoa bima ya afya kwa wafanyakazi wao, na michango inaweza kukatwa kutoka kwenye mshahara.
- Mikopo ya Elimu: Wafanyakazi wenye mikopo ya elimu kutoka bodi ya mikopo ya elimu ya juu (HESLB) wanatakiwa kurejesha mikopo yao kupitia makato ya mshahara.
Mfano wa Makato ya Mshahara
Ili kuelewa vizuri jinsi makato haya yanavyofanya kazi, hebu tuangalie mfano wa mfanyakazi anayepokea mshahara wa TZS 1,200,000 kwa mwezi:
Kodi ya PAYE:
-
- Kiwango cha mapato: TZS 1,200,000
- Kodi ya PAYE: 30% ya (1,200,000 – 1,000,000) + 25% ya (1,000,000 – 760,000) + 20% ya (760,000 – 520,000) + 9% ya (520,000 – 270,000)
- Kodi ya PAYE: TZS 60,000 + TZS 60,000 + TZS 48,000 + TZS 22,500 = TZS 190,500
Michango ya Hifadhi ya Jamii:
-
- Mfanyakazi: 10% ya 1,200,000 = TZS 120,000
- Mwajiri: 10% ya 1,200,000 = TZS 120,000
Makato ya Jumla:
-
- PAYE: TZS 190,500
- Hifadhi ya Jamii: TZS 120,000
- Jumla ya Makato: TZS 310,500
Mshahara Halisi:
-
- Mshahara Halisi: TZS 1,200,000 – TZS 310,500 = TZS 889,500
Makato ya mishahara nchini Tanzania yanaathiri kwa kiasi kikubwa mapato halisi ya wafanyakazi. Kodi ya mapato (PAYE), michango ya hifadhi ya jamii, na makato mengine ni muhimu kwa ajili ya maendeleo ya kijamii na kiuchumi ya nchi.
Hata hivyo, ni muhimu kwa wafanyakazi na waajiri kuelewa vizuri viwango na taratibu za makato haya ili kuhakikisha kuwa wanazingatia sheria na kanuni zilizowekwa na mamlaka husika.
Mapendekezo:
